Wywiad z ojcem Tomaszem Gajem przeprowadziła Urszula Lipner

Urszula Lipner: Czy mógłby Ojciec powiedzieć kilka słów o sobie? Czym się Ojciec zajmuje?

o. Tomasz Gaj: Jestem dominikaninem od prawie 20 lat, księdzem od 12 lat. Od wielu lat, praktycznie przez całe moje życie kapłańskie, towarzyszę najmłodszym braciom w Zakonie jako wychowawca. Obecnie mieszkam w warszawskim klasztorze na Służewie i jestem magistrem nowicjatu.

Urszula Lipner: Jak to możliwe, że jest Ojciec i zakonnikiem i psychoterapeutą?

o. Tomasz Gaj: Jeszcze przed święceniami kapłańskimi, będąc studentem teologii, udało mi się uczestniczyć w dwóch wykładach z zakresu psychologii poza naszym Kolegium. Zaciekawiło mnie to. Tak się zaczęło. Potem, gdy zostałem duszpasterzem powołań i zacząłem towarzyszyć młodym ludziom rozeznającym swoją drogę życiową, zobaczyłem, że brakuje mi podstawowych umiejętności budowania relacji pomagania. Dlatego zdecydowałem się na roczne, podyplomowe studium z zakresu pomocy psychologicznej. Po jego skończeniu nabrałem apetytu na więcej. Ówczesny przełożony zaproponował mi, żebym zrobił magisterium z psychologii. Tak się też stało i skończyłem studia magisterskie z psychologii w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, a później ukończyłem również czteroletnie studia podyplomowe z psychoterapii w Laboratorium Psychoedukacji w Warszawie. Tak zostałem psychoterapeutą, choć muszę dodać, że jest to zawód, który jest dodatkiem do mojego głównego powołania, jakim jest bycie zakonnikiem i księdzem.

Urszula Lipner: Zadałam pytanie o „profesje” trochę prowokacyjnie, żeby zrobić wstęp do ważnego tematu, o którym dziś rozmawiamy. A jest nim stosunek katolików do korzystania z usług psychoterapeuty. Istnieją bowiem nadal tacy członkowie Kościoła, którzy uważają, że pójście do terapeuty to rzecz niedobra. Do psychologii czy psychoterapii odnoszą się z dużą rezerwą, nieufnie lub wręcz niepochlebnie nazywają te dyscypliny „nową religią”. Zdarzyło mi się nawet słyszeć jak niektóre osoby związane z Kościołem przestrzegają przed korzystaniem z terapii jak przed czymś, co jest niebezpieczną alternatywą wiary w Boga i w Jego moc uzdrawiania. Spotkanie zakonnika, który jednocześnie jest terapeutą może szokować…

o. Tomasz Gaj: Zacznę od końca. Rzeczywiście niektórych szokuje. Niektórzy uważają, że niemożliwym jest łączenie bycia księdzem i psychoterapeutą jednocześnie. A są i tacy, którzy bardzo to cenią i szukają pomocy u księdza, który jednocześnie ma wiedzę dotyczącą duchowości i zjawisk psychologicznych. Z mojej perspektywy, czego jestem żywym przykładem, łączenie powołania kapłańskiego i profesji psychoterapeuty jest możliwe, choć nie zawsze łatwe. Świadomie używam tutaj dwóch różnych określeń – bycie księdzem i zakonnikiem to moje powołanie, a bycie psychologiem i psychoterapeutą to moja profesja. Wiele lat zajęło mi integrowanie tych dwóch dziedzin w mojej pracy. Obecnie psychologia pomaga mi w rozumieniu ludzi w kontakcie duszpasterskim, a bycie księdzem i zakonnikiem pozwala mi zrozumieć ludzi wierzących, którzy proszą mnie o pomoc psychoterapeutyczną.

Druga rzecz dotyczy stosunku katolików do korzystania z psychoterapii. Spotyka się w tym względzie bardzo dużą różnorodność czy wręcz skrajności – od bezkrytycznej akceptacji zdobyczy psychologicznych do lękowego ich unikania. Zacznę od tego, że nie ma żadnej wypowiedzi w oficjalnym nauczaniu Kościoła, która zabraniałaby korzystania z dorobku psychologii czy psychoterapii. W dokumentach Kościoła istnieje wiele zdań, na przykład w dokumentach dotyczących formacji początkowej przygotowujących się do kapłaństwa, które zachęcają do korzystania ze zdobyczy nauk o człowieku takich jak pedagogika czy psychologia. Oczywiście pozostaje kwestia rozsądku i rozeznania, aby korzystać z tego, co mądre, pomocne i aby korzystać rozsądnie. Rozsądnie, to znaczy chociażby to, że psychoterapia nie może zastąpić spowiedzi, a psychologia nie może stać się religią.

Istnieją też pewne zagrożenia w korzystaniu z psychoterapii. Dla przykładu wymienię: niekompetentny terapeuta, traktowanie terapii jako ekwiwalentu życia zamiast czasowej formy pomocy.

Urszula Lipner: Przejdźmy do meritum: Czy zechciałby Ojciec wyjaśnić czym jest psychoterapia? Gdyby mógł Ojciec choćby krótko opisać na czym to w zasadzie polega? To rzeczywiście jest forma „alternatywnej religii”? Może warto słowem wstępu zrobić również rozróżnienie między zawodem psychologa i psychoterapeuty. Te profesje są bowiem często mylone i nie wykluczone, że z tego również wynika sporo nieporozumień…

o. Tomasz Gaj: Znowu zacznę od końca czyli od rozróżnienia zawodu psychologa i psychoterapeuty. Psychologiem jest ktoś, kto ukończył magisterskie studia psychologiczne. Psychoterapeutą jest osoba, która skończyła studia wyższe (niekoniecznie psychologiczne) i została wyszkolona w jednej ze szkół psychoterapeutycznych. Szkolenie takie zazwyczaj trwa cztery lata i obejmuje wiedzę dotyczącą natury i genezy psychopatologii oraz umiejętności terapeutycznych pozwalających sobie z nimi radzić. Niestety w naszym kraju nie mamy jasnych, prawnych kryteriów dotyczących tego, kto jest psychoterapeutą. Do tej pory nie ma ustawy prawnej regulującej wykonywanie zawodu psychoterapeuty. Póki co poszczególne towarzystwa psychoterapeutyczne, których jest w Polsce bardzo wiele, mają swoje procedury szkolenia i certyfikowania terapeutów.

Czym jest psychoterapia? Istnieje wiele definicji i modeli psychoterapii. Najogólniej mówiąc psychoterapia jest formą pomocy psychologicznej, z której mogą korzystać ludzie doświadczający trudności w sferze psychologicznej. Może to być zarówno forma leczenia w przypadku zdiagnozowanych zaburzeń psychicznych, jak i forma wsparcia w rozwoju czy doraźnych kryzysach życiowych. Przytoczę tutaj definicję Norcrossa, która jedną z wielu definicji psychoterapii i krótko ujmuje jej istotę: „Psychoterapia jest świadomym i zamierzonym zastosowaniem metod klinicznych i interpersonalnych zabiegów, pochodzących ze sprawdzonych twierdzeń nauk psychologicznych, w celu towarzyszenia ludziom przy modyfikacji ich zachowań, właściwości poznawczych, emocji i/lub innych osobistych charakterystyk na takie, które wydają się uczestnikom tego procesu pożądane”. Podkreślę kilka rzeczy. Pierwsza – terapia musi być świadoma i przemyślana. Wyklucza to zatem sytuacje, o które czasem podejrzewani są terapeuci, że prowadzą terapię bez wiedzy zainteresowanego (np. na spotkaniu towarzyskim). Żeby zaistniała sytuacja terapeutyczna potrzebna jest świadoma i dobrowolna umowa między terapeutą i pacjentem (niekiedy nazywa się to kontraktem). Druga sprawa, to metody. Psychoterapia nie jest luźną, bezkierunkową rozmową, ale spotkaniem, podczas którego terapeuta w przemyślany sposób korzysta z metod sprawdzonych naukowo. Trzecia rzecz to zmiana. O jej kierunku decyduje sam pacjent, a nie terapeuta. Wyklucza to zatem sytuacje, w których pacjent, pod koniec procesu psychoterapii, stwierdza, że poszedł nie w tym kierunku, w którym chciał.

Istnieje wiele mitów i stereotypów dotyczących psychoterapii. Dla przykładu podam dwa. Pierwszy mówi, że terapia nie tyle rozwiązuje problemy, co tylko pozwala je zaakceptować. Osławiony jest już żart, w którym pacjent mający problem z moczeniem nocnym idzie na terapię i po jakimś czasie spotyka się ze znajomym, który go pyta: „I co? Pomogła ci terapia?”. „Tak” – słyszy odpowiedź. „Czyli już się nie moczysz?”. „Nie. Nadal się moczę, ale teraz jestem z tego dumny”. Jeśli terapia pozwala tylko zaakceptować dotychczasowe trudności i na tym się kończy, to nie jest dobra terapia. Dzisiejsze badania na temat mózgu pokazują, że aby mogła zaistnieć zmiana, to potrzebny jest nie tyle wysoki poziom akceptacji i spokoju, ale optymalny poziom lęku. Mówiąc najprościej: terapia nie polega tylko na wspieraniu i akceptacji, ale również na stawianiu wyzwań, które są sprężyną rozwoju. Drugi stereotyp: terapia polega na ciągłym „grzebaniu” w przeszłości, poszukiwaniu minionych traum, a przecież to, co było już minęło i nie da się tego zmienić. Takie „archeologiczne” podejście, gdzie odkrywa się kolejne warstwy przeszłości jest pewnym anachronizmem. Oczywiście, nasza przeszłość nie pozostaje bez znaczenia w naszym teraźniejszym funkcjonowaniu i nasze „dzisiaj” jest zakorzenione w naszym „wczoraj”. Jednak nie potrzebne jest wnikliwe, mozolne zagłębianie się w przeszłości, gdyż ona jest obecna w aktualnym funkcjonowaniu, zwłaszcza w sposobie wchodzenia w relacje. Tak więc sytuacja terapeutyczna, która jest intensywną i bliską relacją, stwarza możliwość odkrywania i modyfikowania wzorców budowania relacji, których pacjent się nauczył w swojej przeszłości.

Urszula Lipner: Czyli nie jest możliwe, że „terapeuta namiesza w głowie” (to cytat), że zasieje sercu ziarno „światopoglądowej trucizny”, że pozbawi człowieka jego własnego systemu wartości, przekonań, wiary?

o. Tomasz Gaj: Terapeuta powinien przestrzegać zasady neutralności. Oznacza to, że ze swojej strony ma się on starać, żeby nie indoktrynować swojego pacjenta. Psychoterapia służy temu, żeby pomóc pacjentowi odkryć jego własne rozwiązania, a nie przyjmować je od terapeuty. Jeśli terapeuta mówi pacjentowi co ma zrobić, a czego ma nie robić, to należy takiego terapeutę omijać szerokim łukiem.

Urszula Lipner: A czy mimo to psychoterapia może być zagrażająca dla osoby wierzącej? Czy istnieją – hipotetycznie – jakiekolwiek okoliczności, które mogą sprawiać, że katolik słusznie może obawiać się o swoje wewnętrzne dobra, przekonania?

o. Tomasz Gaj: Terapia może być zagrażająca dla osoby wierzącej jeśli jej wiara jest niedojrzała. Kiedyś słyszałem, że niektórzy boją się, że „terapeuta rozmontuje im wiarę”. Z mojej perspektywy nie tyle świadczy to o terapeucie albo o samej terapii co o słabości wiary. Jeśli psychoterapeuta jest w stanie rozmontować wiarę, to cóż to za wiara? Czy nie był to raczej jakiś miraż i iluzja, która niewiele miała wspólnego z prawdziwą, żywą, głęboką wiarą?

Urszula Lipner: Trochę tą rozmową staramy się pokazać i przekonać, że psychoterapia nie stanowi zagrożenia dla ludzi wierzących. A gdybyśmy spróbowali zmienić nieco pozycję i sprawdzić, czy przypadkiem nie jest tak, że terapia nie dość, że nie jest niebezpieczna, to – więcej – może być szansą na wzmocnienie wiary, na poprawę relacji z Panem Bogiem?

o. Tomasz Gaj: Znam przypadki, w których podczas procesu psychoterapii pojawiło się więcej przestrzeni wewnętrznej na pojawienie się wiary. Jak się to dzieje? Terapia poprawia funkcjonowanie człowieka, umożliwia mu bardziej adaptacyjne możliwości budowania relacji z sobą i innymi. Wiara jest również relacją – nie tylko wierzę w coś, ale wierzę Komuś. Jeśli poprawia się funkcjonowanie w relacjach, to jest szansa, że poprawi się również relacja z Bogiem. Można by zaryzykować twierdzenie, że dojrzałemu człowiekowi łatwiej współpracować z łaską Bożą. Jeśli w czasie terapii wzrasta dojrzałość osobowa, to korzysta na tym również wiara.

Urszula Lipner: Istnieje jeszcze jeden pogląd, z którym chciałabym podyskutować. Spotkałam się kilkakrotnie z przekonaniem, że jeśli już katolik podejmuje decyzję przekroczenia progu gabinetu psychoterapeuty to absolutnie musi być to tzw. psychoterapeuta chrześcijański. Czy Ojciec zgadza się z takim poglądem?

o. Tomasz Gaj: Nie do końca się zgadzam. Gdy szukam kardiologa, to bardziej mnie interesuje jego wykształcenie i doświadczenie i to czy jest dobrym kardiologiem niż to czy jest wierzącym kardiologiem. Gdy chodzi o terapeutę, to uważam, że absolutnie powinien to być ktoś kompetentny, szanujący światopogląd pacjenta, zaciekawiony jego światem. Oczywiście psychoterapia dotyka bardzo delikatnej i osobistej przestrzeni pacjenta. Jeśli w tej przestrzeni ważne miejsce zajmuje wiara pacjenta, to nie widzę powodów, żeby tę część zostawiać poza gabinetem. Podczas psychoterapii można rozmawiać o wierze, ale używa się języka psychologicznego, w ramach którego odkrywa się znaczenie poszczególnych wydarzeń, uczuć, myśli. Jeśli ktoś jest gotowy na taką rozmowę, to może ona przynieść wiele korzyści w oczyszczeniu wiary z motywów pozareligijnych. Podam przykład. Ktoś używa religijności jako głównego „lekarstwa”, aby poradzić sobie z własnym lękiem lub samotnością. Podejmuje psychoterapię i w jej trakcie uczy się jak radzić sobie z lękiem czy samotnością w inny sposób. Już nie „potrzebuje” do tego wiary. To ważny, rozwojowy moment, w którym może odejść niedojrzała, wiara na moją miarę, a ma szansę pojawić się wiara bardziej dojrzała, która jest celem samym w sobie, a nie służy jedynie moim celom.

Urszula Lipner: Dziękuję za rozmowę!

Tekst jest wyłączną własnością autora. Jakiekolwiek wykorzystanie całości bądź fragmentu tekstu możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody autora artykułu.

autor: Urszula Lipner

Gdy zdecydowałam, że zostanę psychoterapeutą i zaczęłam opowiadać bliskim osobom o wyborze tej ścieżki zawodowej, jedna z moich znajomych pełnym wyrzutu tonem powiedziała: „TERAPEUCI! Najpierw niszczą związki, rozbijają rodziny a potem leczą pokrzywdzone dzieci! Mam nadzieję, że nigdy nie będziesz takim terapeutą.” Ponieważ nie miałam w tamtej chwili żadnego kontrargumentu i w zasadzie nie wiedziałam również jakimi prawami rządzi się psychoterapia, nic nie odpowiedziałam na ten zarzut. Pomyślałam tylko: „To chyba jakaś pomyłka” a potem jeszcze dla pewności „Nie, no rzeczywiście, mam nadzieję, że takim terapeutą nie będę.”

Dziś wiem jak niesłuszne było tamto oskarżenie a jednocześnie zdaję sobie sprawę, że tamta znajoma, to nie jedyny wyznawca poglądu głoszącego, że pójście do terapeuty oznacza niechybny koniec związku.

Pamiętam również historię zasłyszaną wśród znajomych. Pewna kobieta miała męża i dziecko. Ona i mąż nie byli ze sobą szczęśliwi. Głównie dlatego, że mężczyzna zdradzał żonę, zaniedbywał dziecko i ogólnie mało zajmowały go sprawy rodziny. Pozory trwania w związku utrzymywał kilka lat. Żona mając dość narastającego napięcia i bylejakości, postawiła mężowi warunek: albo pójdziesz na terapię, albo rozwodzimy się. Mężczyzna od dawna jej nie kochał i nie zależało mu na ratowaniu małżeństwa. Był jednak człowiekiem niezdolnym do podejmowania samodzielnych decyzji a dodatkowo bardzo nie chciał stracić dobrego wizerunku wśród sąsiadów. Udał się zatem do terapeuty, ale nie w celu wypracowania zmiany w sobie, ale po to, żeby nadal udawać. Lecz gdy nie miał już siły podtrzymywać pozorów pracy nad sobą a dodatkowo jego nowa partnerka zaczęła nalegać na rozwód, wrócił pewnego dnia do domu i powiedział żonie: „Terapeuta kazał mi się rozwieść. Uznał, że to będzie dobre i dla mnie i dla ciebie i dla dziecka.” W ten sposób upiekł dwie pieczenie na jednym ogniu. Mógł odejść od żony a jednocześnie „zachował twarz” wśród znajomych. Nie trudno sobie wyobrazić jak wściekła na terapeutę była nieszczęsna kobieta…

I jeszcze jedna historia – nie tyle prawdziwa, co zdarzająca się nierzadko w naszej rzeczywistości.

Rodzina G. Z pozoru nie taka zła. Tylko ona jakaś mizerna i przygarbiona a on jakby zbyt porywczy a może tylko za duża pewność siebie?

Dzieci radzące sobie w szkole, ale starszy chłopiec ma 10 lat i nadal moczy się w nocy a 6 letnia dziewczynka jest bardzo nieśmiała, za poważna, ma dużą trudność z odnalezieniem się w grupie rówieśników.

Z zewnątrz – rodzina działa. Tata zarabia. Mama zajmuje się domem. Dzieci chodzą najedzone i czyste. W zeszłym roku udało im się nawet wyjechać na zagraniczne wakacje.

Od środka – piekło. Tata (przepraszam mężczyzn, że tak stereotypowo obsadziłam role…) silnie przemocowy. Znęcający się nad żoną i dziećmi. Stosujący i przemoc psychiczną (zastraszający żonę wyrzuceniem z domu, rozwodem, ośmieszeniem jej w sądzie i odebraniem dzieci, poniżający, wyśmiewający, terroryzujący rodzinę swoimi humorami) i fizyczną (gdy się zezłości, a zezłościć może go niemal wszystko, np. ziarnko piasku w sałacie, szarpie żonę i dzieci, robi znaczący zamach ręką – jakby chciał uderzyć, wypędza rodzinę z domu, nawet przy silnym mrozie w zimę) i ekonomiczną – żona stale musi tłumaczyć się z dokonywanych wydatków, rozliczać z każdego grosza, prosić o pieniądze potrzebne na elementarne rzeczy dla siebie i dzieci.

Po kilkunastu latach takiej gehenny kobieta nie wytrzymuje – idzie po pomoc. Trafia na terapię. Uświadamia sobie powoli, że to czego doświadcza to straszna przemoc, która niszczy i ją i dzieci. Stara się podjąć próby ratowania rodziny – prosi męża o udanie się do specjalisty. Stawia warunki. Gdy jej starania nie przynoszą efektu, decyduje się odejść. Uznaje to za jedyne słuszne rozwiązanie.

Czy psychoterapeuta ma prawo doradzać rozwód?

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo jednoznaczna: nie. Psychoterapeuta nigdy nie nakazuje ani nie doradza klientowi. Jeśli to robi, to znaczy, że dokonuje poważnego nadużycia i pracuje wbrew etyce zawodu. Terapeucie nie wolno chociażby sugerować rozwiązań w stosunku do żadnego obszaru życia klienta.

Osoba przychodząca do terapeuty nie może zatem usłyszeć: „Proszę się rozwieść, to będzie dla Pana dobre.” lub: „To małżeństwo Pana/Panią niszczy. Proszę to szybko zakończyć.” Tak samo jak nie usłyszy: „Proszę za wszelką cenę ratować małżeństwo. Proszę nie odchodzić, proszę walczyć.” Rola terapeuty nie polega na udzielaniu pouczeń. Zadanie terapeuty, to pomoc klientowi w lepszym zrozumieniu jego sytuacji oraz wsparcie podczas szukania własnej strategii rozwiązania problemów.

Terapia ma pozwolić na zobaczenie i nazwanie rzeczywistości, w której porusza się klient. Nie jest bowiem rzeczą oczywistą, że żona z ostatniego przytaczanego przeze mnie przykładu jest całkowicie świadoma, że to co robi jej mąż i sposób, w jaki ona reaguje na jego zachowania, nie jest „normą” funkcjonowania rodziny. Rzeczywistość, której doświadcza jest dla niej naturalna (być może w podobnym domu dorastała…). Nie potrafi poddawać jej krytycznej analizie, nie jest w stanie spojrzeć na nią z perspektywy tak samo jak nie jest w stanie nazwać swoich uczuć, przekonań, postaw. Można powiedzieć, że jest zagubiona w swoim świecie.

Osoby zgłaszające się do pracy w terapii, odkrywają prawdę o swoich relacjach. Stopniowo dowiadują się czego faktycznie w nich doświadczają lub czego są sprawcą. Terapeuta pełni rolę lustra, nie doradcy.

Terapeuta ma etyczny obowiązek zachowania neutralności, mimo że jako człowiek, osoba mająca swój system wartości i poglądów może wewnątrz siebie być zwolennikiem takiego lub innego rozwiązania. Nie ma jednak prawa narzucać własnych wizji czy choćby dzielić się nimi z klientem.

Gdy osoba pracująca w terapii zrozumie swoje położenie, na ogół kolejny krok jaki stawia, to szukanie konkretnych rozwiązań, praca nad zmianą swoich przekonań i zachowań. To z kolei często łączy się z wprowadzaniem organizacyjnych zmian w życiu, czasem radykalnych.

Zadanie terapeuty na tym etapie to pomoc klientowi w znalezieniu jego drogi, wsparcie w realizacji decyzji, wyposażenie w narzędzia radzenia sobie w różnych, na ogół nowych sytuacjach.

Jeśli zatem ktoś mówi: „Terapeuta kazał mi się rozwieść”, to…

Pierwsze wytłumaczenie, jakie przychodzi mi do głowy to takie, że osoba, która wygłasza to zdanie, stosuje pewien skrót myślowy. Wyobrażam sobie, że istnieją takie sytuacje, w których klient wypracowuje podczas własnej terapii decyzję o odejściu od partnera. Jest to jego autonomiczny wybór dokonany w wyniku dobrego zrozumienia swojej sytuacji i poznania siebie. Jednak zamiast powiedzieć: „Podczas mojej pracy w terapii zrozumiałem, że to, czego naprawdę chcę to rozwód.” Mówi: „Terapeuta kazał mi się rozwieść.” Doświadczenie pokazuje, że klienci sięgają czasem po tego typu sformułowania.

Druga hipoteza to taka, że osoba, która wygłasza to zdanie, ma trudność w braniu odpowiedzialności za własne decyzje. Łatwiej jest bowiem powiedzieć, że to terapeuta nakazał dokonanie takiego kroku zamiast przyznać: „Zdecydowałem, że odchodzę od mojej żony.” Łatwiej jest pozostać osobą wiernie wypełniającą zalecenia specjalisty („Cóż ja mogę zrobić, gdy ktoś kto się na tym zna, dał mi taką radę”) niż człowiekiem, który decyduje, że zostawia swój dom, żonę, dzieci i odchodzi do innej kobiety… Mężowi z pierwszego przykładu raczej nie przeszłoby to przez gardło.

Trzeci pomysł na wytłumaczenie opisywanego zjawiska to taki, że stwierdzenie „Terapeuta kazał mi się rozwieść” wygłasza nie klient pracujący w terapii, ale osoba z jego otoczenia. Mógłby to być np. mąż z drugiego przykładu.

Wyobraźmy sobie co musi przeżywać człowiek stosujący silną przemoc, kontrolujący rodzinę, który po wielu latach „przemocowego tańca” dowiaduje się, że partnerka, z którą był tak długo i która żyła pod jego dyktando, zdobyła się na odwagę zrzucenia tych więzów. To oczywiście bardzo skomplikowana i niejednoznaczna sytuacja, na temat której można tworzyć wiele hipotez. Na potrzeby tego tekstu pozwolę sobie jedynie na stwierdzenie, że żeby udźwignąć wewnętrznie (a także w oczach otoczenia) z tę sytuację ów mąż najprawdopodobniej nie będzie szukał przyczyn odejścia żony w sobie, ale znajdzie „winowajcę” w odchodzącym partnerze lub… w jego terapeucie.

Na pytanie kolegi: „A co tam u Was się podziało, taka dobra rodzina, co z tą Twoją Hanką?” mąż z drugiego przykładu raczej nie odpowie: „Wiesz tak naprawdę byłem okrutny, znęcałem się nad moją rodziną. Moja żona podjęła słuszne kroki, musiała ratować siebie i dzieci przede mną. Wiem, że powinienem udać się do specjalisty, zacząć pracować nad sobą. Jest we mnie tyle agresji, nad którą nie panuję…” Taki scenariusz zdarza się bardzo rzadko (choć się zdarza!). Najczęściej jednak porzucony małżonek/partner musi obronić w jakiś sposób własny wizerunek. Ulokowanie w sobie odpowiedzialności byłoby zbyt niebezpieczne, oznaczałoby konieczność zmierzenia się z własnymi ogromnymi deficytami i podjęcie działań w kierunku znalezienia profesjonalnej pomocy. Dużo łatwiej jest ulokować odpowiedzialność za rozwód w innej osobie. „Hanka zupełnie postradała zmysły. Starałem się być dla niej taki dobry a zobacz, jej zupełnie coś odbiło, naczytała się tych babskich pism, Internetu. Myśli, że pozjadała rozumy. Chce być taka nowoczesna. Na dodatek poszła wiesz, do jakiegoś terapeuty a ten kazał jej się rozwieść, bo niby wiesz, sama osiągnie więcej.”

Jest też jeszcze jeden powód, dla którego ktoś może wygłaszać opisywane w tym tekście stwierdzenie. Tym powodem jest faktyczne znaczące naruszenie etyki zawodu przez osobę, która jest lub podaje się z psychoterapeutę. Sytuacje łamania zasad pracy przez psychoterapeutów zdarzają się rzadko, ale się zdarzają. Jeśli osoba poszukująca dla siebie specjalistycznej pomocy trafi do psychoterapeuty, który sugeruje rozwiązania, mówi co wolno a czego nie wolno, ocenia wybory lub wręcz nakazuje dokonanie określonych kroków, należy jak najszybciej z nim się rozstać.

Zamiast podsumowania

Psychoterapeuta nie udziela rad i pouczeń – zabrania tego etyka zawodu. Jest zatem rzeczą zupełnie nieprawdopodobną sytuacja, w której terapeuta każe swojemu klientowi rozwieść się ze współmałżonkiem lub odwrotnie – zaleca trwanie w związku za wszelką cenę.

Terapeuta jest lustrem, które odbija prawdę, osobą dającą wsparcie w poszukiwaniu własnej ścieżki oraz podczas wprowadzania dobrych zmian do swojego życia. Zmian, na które zdecydował się sam klient.

Tekst jest wyłączną własnością autora. Jakiekolwiek wykorzystanie całości bądź fragmentu tekstu możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody autora artykułu.

autor: Urszula Lipner

Tekst został napisany dla Tylko Naturalnie

Droga Mamo,

z okazji Dnia Matki chcę Ci powiedzieć, że wcale nie potrzebuję, żeby w naszym domu była zawsze umyta podłoga i wyszorowany zlew. Nie ma to dla mnie znaczenia. Wcale nie potrzebuję super nowych bucików choć bardzo się nimi cieszę, najlepszych kursów i samych naj naj naj fajniejszych rzeczy. Tak naprawdę to najbardziej na świecie potrzebuję Ciebie. Żebyś przy mnie była. Jak najdłużej, każdego dnia. Żebyś nie tylko była obok ciałem, ale też duchem. Żebyś rozmawiała ze mną, ale nie gotując obiad tylko siedząc obok blisko, na krzesełku. Chcę, żebyś usiadła przy mnie, choćby na chwilkę i naprawdę posłuchała co mam do powiedzenia, nawet jeśli jeszcze nie umiem mówić.

I wiesz Mamo, to nie prawda, że tatusiowie są od zabawy a mamy od „robót przy dziecku”. Wiesz, z Tobą też chcę się bawić. Choćby chwilkę dziennie. Chcę mieć nasze wspólne zabawy, w które bawię się tylko z Tobą.

Wiesz Mamo, potrzebuję też bardzo, żebyś była szczęśliwa. Powiem Ci tak w sekrecie, że jestem najszczęśliwszy na świecie wtedy, gdy widzę, że u Ciebie wszystko dobrze. Nie wiem Mamusiu co masz robić, żebyś była zadowolona. Chyba Ty wiesz to najlepiej. Ja mam kilka pomysłów, o których krótko powiem Ci w tym liście.

Przede wszystkim potrzebuję, żeby Tatuś Cię kochał i szanował. Bardzo tego potrzebuję. Bo jeśli to się nie dzieje, to jest mi wtedy bardzo trudno i czasem ja sam staram się Ciebie uszczęśliwiać a to mnie obciąża.

Powiem Ci też Mamo, że potrzebuję, żebyś czasem kupiła sobie nową bluzkę lub buty. Nie mnie, ale właśnie sobie. Cieszę się, gdy ładnie wyglądasz i robisz sobie prezent, nawet jeśli czasem nie mamy za dużo pieniędzy. Wczoraj w sklepie oglądałaś taką ładną niebieską torebkę i już się cieszyłem, że ją sobie kupisz, ale w końcu jak zwykle zrezygnowałaś. A mi kupiłaś nowe sandałki. To było dla mnie trudne Mamo. Proszę dbaj o siebie tak bardzo jak dbasz o mnie. Nie chcę widzieć jak się poświęcasz. Chcę widzieć, że jesteś szczęśliwa.

Chcę Mamusiu, żebyś miała czas dla siebie. Kiedyś pamiętam wyszłaś na spotkanie z koleżanką. Trochę mi nie pasowało, że nie będzie Cię w domu, ale gdy wróciłaś byłaś taka zadowolona i tak mocno mnie przytulałaś i naprawdę, naprawdę cieszyłaś się. I wtedy ja też bardzo się ucieszyłem. Wydaje mi się Mamo, że czasem musisz zrobić coś dla siebie, bo wtedy lepiej zajmujesz się mną.

No nie wiem Mamo co jeszcze bym dla Ciebie chciał. Pewnie Ty sama będziesz wiedziała co zrobić, żeby poczuć się szczęśliwa. I jeśli to znajdziesz – zrób to, proszę. Bo wiesz, ja jestem tu tylko przelotem. Kiedyś zechcę pożegnać się z Tobą i założyć swoją własną rodzinę. I co wtedy Mamo? Kim Ty się wtedy będziesz zajmowała? Musisz Mamusiu mieć coś oprócz mnie – to jest bardzo ważne i będzie dobre dla Ciebie i dla mnie. Trudno jest być czyimś jedynym celem. Bardzo trudne.

I wiesz co Mamusiu, choć jestem jeszcze bardzo malutki, to ja naprawdę dobrze wiem kiedy jesteś szczęśliwa a kiedy tylko udajesz przede mną. Umiem rozpoznać Twój prawdziwy uśmiech. Możesz udawać przed Tatusiem albo przed sobą, ale ja i tak będę znał prawdę. To bardzo przykre Mamo patrzeć jak się uśmiechasz i wiedzieć, że to tylko na niby.

Pamiętaj Mamusiu jednocześnie, że przy mnie można płakać. Możesz przy mnie płakać, żeby pokazać mi, że łzy są w porządku i że to bardzo normalne, że każdy ma czasem gorszy dzień, albo tydzień i że można czasem być smutnym. Dopóki Mamusiu jesteś naprawdę szczęśliwą osobą, Twoje przelotne łzy nie sprawią mi bólu, ale wiele mnie nauczą.

I Mamusiu na koniec, powiem Ci jeszcze ważną rzecz: nie odkładaj tego wszystkiego o czym Ci napisałem na przyszły rok, jak podrosnę, jak Tatuś dostanie podwyżkę, jak coś tam coś tam. Ja chcę już dzisiaj szczęśliwej Mamy!

Twoje zawsze kochające Cię dziecko

Zamiast zakończenia

Dziecko potrzebuje mamy obecnej nie tylko ciałem, ale i duchem, mamy szanowanej przez tatę i bardzo przez niego kochanej, mamy sprawiedliwej w opiece nad wszystkimi członkami rodziny (nie wyłączając jej samej), mamy spełnionej, mamy czasem-z-deczko-egoistycznej, mamy posiadającej kawałek własnego życia, mamy szczęśliwej…

Żadne dziecko NIE chce mieć mamy, która się poświęca. Patrzenie na poświęcenie matki jest dla dziecka bardzo trudną, silnie obciążającą i stresującą sytuacją. Dorosłe osoby siedzące w fotelu psychoterapeuty nieraz miesiącami wyrzucają z siebie wielki ból swojego dzieciństwa: patrzenie na smutek matki, na jej „biedę”, jej poświęcenie i łzy, któremu nieodłącznie towarzyszyła troska, silne napięcie oraz dramatyczne dziecięce próby znalezienia sposobu na uszczęśliwienie tej najważniejszej osoby.

Ponadto mama, która zna nawet najlepsze metody wychowawcze i osiągnęła biegłość w ich stosowaniu będzie miała trudność w wychowaniu szczęśliwych dzieci, jeśli sama nie będzie szczęśliwa…

Dlatego jeśli dbasz o swoje dziecko/rodzinę kosztem siebie – zachęcam Cię do zmiany. Twój wewnętrzny porządek, poczucie spełnienia i zadowolenie będzie najlepszą, najcenniejsza wyprawka, w jaką wyposażysz malucha na przyszłość.

Wierzę, że skoro jest w Tobie tyle siły do poświęceń, do pracy ponad miarę, znajdziesz w sobie również siłę do zawalczenia o siebie.

Tekst jest wyłączną własnością autora. Jakiekolwiek wykorzystanie całości bądź fragmentu tekstu możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody autora artykułu.

autor: Urszula Lipner

Nierzadko to właśnie charakter problemów z jakimi boryka się dana osoba, a które znacznie utrudniają jej funkcjonowanie w świecie, ze sobą samym, wobec innych ludzi, bywa również powodem dużych trudności związanych z szukaniem pomocy, dokonaniem tego pierwszego kroku stanięcia w progu gabinetu terapeuty.

Owe trudności mogą odnosić się do wielu obszarów takich jak, np.: nieufność, silna potrzeba kontroli czy znaczne poczucie niższości lub nieważności objawiające się, np.: przekonaniem „nie jestem godny uwagi”, „nie chcę nikomu zawracać głowy”, „powinienem sam poradzić sobie z moim problemem”, „moje problemy to nic w porównaniu z problemami innych ludzi”.

Jeśli jesteś osobą, która doświadcza trudności, ale unikasz szukania profesjonalnej pomocy zachęcam Cię do krótkiej autorefleksji. Domyślam się, że część (dwa, trzy, może więcej) niżej zamieszczonych stwierdzeń mógłbyś uznać za prawdziwe dla siebie.

1. Jestem osobą zamkniętą w sobie. Niezwykle trudno jest mi mówić o swoich sprawach.
2. Szczególną trudność sprawia mi przebywanie i rozmowa w cztery oczy z jedną osobą. Zdecydowanie wolę sytuacje gdy „ginę w tłumie”. Nie lubię gdy uwaga innej osoby/ludzi jest skierowana na mnie.
3. Często doświadczam wstydu. Wstydzę się, np.: tego jak wyglądam, mojej niewiedzy, pochodzenia, tego co mówię, intensywnie przeżywam swoje kompromitacje i wstydzę się jeszcze bardzo długo na wspomnienie o nich.
4. Często doświadczałem wstydu w dzieciństwie, np.; wstydziłem się mojego taty, awantur, tego jak wygląda moja mama, swojego wyglądu, statusu ekonomicznego, itp.
5. Czuję się dużo gorszy niż inni ludzie (bo inni mają wiedzę, pieniądze, umieją sobie poradzić, znaleźć pracę, są pewniejsi siebie, itp..)
6. Z moimi problemami zwykle radzę sobie sam. Rzadko zdarza się, że zwracam się z prośbą o pomoc do innych ludzi. Większość rzeczy w swoim życiu wolę robić sam i po swojemu.
7. Nie lubię „zawracać głowy” innym ludziom swoją osobą.
8. Generalnie czuję się mniej ważny niż inni ludzie (np. zawsze to ja ustępuję lub staram się dużo dawać innym a sam prawie nic nie biorę).
9. Boję się być dla kogoś ciężarem, obciążać inne osoby moimi problemami.
10. Lubię mieć poczucie kontroli nad rzeczywistością: potrzebuję działać według utartego schematu, mieć porządek wokół siebie, planować z detalami mój dzień i ściśle trzymać się planu. Niemożność utrzymania się w schemacie, zrealizowania planu powoduje u mnie silne uczucia: np. złość, lęk, niezadowolenie.
11. Rzadko zdarza mi się oceniać innych jako kompetentnych. Na ogół mam podejrzenia, że specjaliści, do których przychodzę (np. lekarze) to osoby niedokształcone, niedoświadczone.
12. Trudno mi zaufać innym ludziom. Szybciej posądzę ich o chęć wykorzystania mnie (np. „Ten specjalista/doradca/sprzedawca wcale nie chce mi pomóc, on chce wyciągnąć ode mnie pieniądze!”) niż o chęć niesienia mi pomocy.

Jeśli na przytoczone opisy odpowiadałeś twierdząco, pamiętaj, że:

Masz prawo nie mieć płynności w opowiadaniu o sobie. Nie musisz być „rozgadany”, otwarty i mieć stale czegoś do powiedzenia. Ludzie różnią się między sobą. Dlaczego osoby, które mają większą płynność wypowiedzi miałyby być lepsze od tych, które nie posiadają takiej umiejętności? Prawa rządzące lekcjami języka polskiego różnią się od praw rządzących relacjami międzyludzkimi.

Dla terapeuty Twoja małomówność nie jest przeszkodą.

Terapeuta to osoba, która uszanuje Twój sposób bycia. Jeśli tego zechcesz, pomoże Ci nazwać to, co dla Ciebie jest trudne do nazwania lub uszanuje Twoje milczenie, jeśli nie będziesz chciał mówić.

***

Zadaniem terapeuty jest stworzenie takiego klimatu rozmowy, w którym poczujesz się bezpiecznie.

Pamiętaj, że nie musisz od razu opowiadać o sobie najtrudniejszych rzeczy. Jeśli boisz się poruszać jakiś szczególnie delikatny problem, daj sobie prawo do tego, żeby o tych najbardziej intymnych sprawach opowiedzieć, gdy poczujesz się na to gotowy.

***

Wstyd to bardzo ważne i potrzebne uczucie. Jest jednak taki poziom odczuwania wstydu, który może być nadmiarowy i bardzo toksyczny dla Ciebie, który może skutecznie okradać Cię z wielu cennych wartości w Twoim życiu.

Pamiętaj: czegokolwiek nie doświadczyłeś, w jakikolwiek sposób „brud tego świata” nie przylgnął do Ciebie… możesz o tym powiedzieć podczas psychoterapii. Terapeuta zna bardzo dobrze „ciemne oblicze ziemskiego padołu”. Słyszał też nie jedną wstydliwą i okrutną historię. To co chowasz w sobie nie zadziwi go, nie zgorszy ani nie porani. Ale Tobie może dać olbrzymie oczyszczenie.

„Nie wstydź się wstydu.” Jeśli go przeżywasz po prostu o tym powiedz.

***

Jeśli silnie doświadczasz poczucia bycia gorszym to najprawdopodobniej wcześniej czy później w swoim życiu będziesz musiał stanąć przed następującym wyborem (być może dzieje się to w tej chwili): możesz pozostać w tym w czym tkwisz, możesz do końca swojego życia doświadczać gorszości, wstydu, napięcia. Możesz kontynuować ucieczkę w głąb swojej osoby. Możesz nadal stawiać gruby mur, za którym będziesz chował tego „strasznego, prawdziwego siebie”… możesz również zaryzykować i… zacząć o tym mówić, wychodzić zza muru, naświetlać to, co chowałeś skrzętnie pod podłogą. To bardzo trudna praca. To wielkie wyzwanie. Sprawdź jednak, dokonaj bilansu, czy wysiłek którego dokonasz otwierając się nie będzie mniejszy niż wysiłek ukrywania się do końca życia. Sprawdź jakie możesz mieć korzyści z ewentualnej zmiany w tym obszarze.

***

Możesz radzić sobie sam ze swoimi problemami. Tak może pozostać. Zachęcam Cię jednak do tego, żebyś podejmował ryzyko proszenia innych o pomoc. Ludzie wokół Ciebie chcą czuć się potrzebni. Herosi i bohaterowie są zachwycający na obrazkach i w bajkach. W codziennym życiu ludzie potrzebują nie tylko być obdarowywani przez Ciebie, ale również dawać… Życie z herosem bywa bardzo wyczerpujące i frustrujące…

***

Jeśli nie lubisz skupiać na sobie uwagi, to… masz do tego prawo. Sprawdź jednak, czy unikając sytuacji, w których ktoś pochyla się nad Tobą, tylko zyskujesz, czy jednocześnie jest to sytuacja, w której jednak coś tracisz… Zachęcam Cię, żebyś dokonał bilansu zysków i strat.

***

Cokolwiek myślisz na swój temat chcę Cię zapewnić, że jesteś ważną osobą. To co przeżywasz, to czego potrzebujesz, Twoje pomysły, obawy, Twój świat jest bardzo ważny. W swojej ludzkiej godności nie różnisz się niczym od chociażby prezydenta Stanów Zjednoczonych, Papieża, Rektora Uniwersytetu Warszawskiego i tym podobnych „ważnych osób”. Dlaczego Twoje trudności i potrzeby miałyby być mniej uważnie wysłuchane i zaopiekowane niż potrzeby innych ludzi? Być może środowisko i doświadczenia najmłodszych lat nauczyły Cię, że Twój miejsce jest na szarym końcu, w cieniu, nie znaczy to jednak, że taka jest właśnie „norma Twojej ważności”.

***

Możesz pozostać Siłaczem. Ale po co Ci to?

***

Skąd myśl o tym, że problemy (Twoje własne oraz problemy innych ludzi) są do uniesienia przez Ciebie samego, ale będą zbyt ciężkie dla innych osób?

***

Możesz kontrolować każdy element rzeczywistości wokół siebie. Możesz żyć pod dyktando „srogiego dyrektora”, który mieszka w Tobie i planuje każdy drobny szczegół Twojej rzeczywistości. Sprawdź jednak, czy taki sposób bycia Ci odpowiada. Być może w życiu jest coś więcej do przeżywania… Może poza sztywnym planem i porządkiem jest jakiś świat, który gdzieś stale tracisz?

***

Jeśli o innych myślisz zwykle jako o osobach niekompetentnych sprawdź co myślisz sam o własnej wiedzy i umiejętnościach? Sprawdź również, czy gdzieś wewnątrz siebie nie nosisz przekonania: „Nikt nie jest w stanie mi pomóc.” Lub „Mogę liczyć tylko na siebie.”

***

Gdy nie obdarzasz zaufaniem innych osób zapewne możesz czuć się bezpieczniej. Zaufanie wiąże się z dużym ryzykiem – jeśli ufasz, wystawiasz się na ryzyko zranienia, odrzucenia, oszukania. Zachęcam Cię jednak do próby poszukania odpowiedzi na pytanie: czy wolisz separować się od innych i w ten sposób zabezpieczać się przed zranieniami czy może chciałbyś lub jesteś gotowy podjąć ryzyko zaufania ludziom/konkretnemu człowiekowi, bycia bliżej innych osób, wystawiając się jednocześnie na ryzyko zranienia? Co jest dla Ciebie cenniejsze?

***

Kimkolwiek jesteś, cokolwiek przeżywasz, w jakimkolwiek dramatycznym i „bez wyjścia” miejscu stanąłeś w swoim życiu, jestem przekonana, że możesz doświadczyć ulgi, bezpieczeństwa, spełnienia, pocieszenia.

Nikt jednak nie postawi za Ciebie najważniejszego, pierwszego kroku, kroku ku zmianom.

Tekst jest wyłączną własnością autora. Jakiekolwiek wykorzystanie całości bądź fragmentu tekstu możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody autora artykułu.